Door langere ligtijden naar hogere producties per levensdag

Bron: Holstein International, 10/2023 blz 56-57

Tekst: Jacques Bernard, Foto: Christine Massfelder

Met hoge snelheid wordt door consumenten steeds meer dierenwelzijn geëist. Dus moeten boeren de brug zien te maken tussen het voldoen aan de criteria en de rentabiliteit van hun bedrijf. Het is daarbij geen geheim dat door een verbeterd liggedrag zowel de rentabiliteit als het dierenwelzijn verbetert. Maar hoe kunnen we het liggedrag significant verbeteren? En wat is de perfecte oplossing? Om dat uit te zoeken, ontmoetten we drie specialisten op dit gebied. 

De koe is een eerlijk wezen. Hoe beter je haar verzorgt, hoe meer zij teruggeeft. Dit principe van wederkerigheid hebben de meeste bedrijven tegenwoordig wel begrepen. Hoe meer geïnvesteerd wordt in het welzijn van de dieren, hoe gezonder en rendabeler ze zijn. Want onder de streep is vooral één kengetal doorslaggevend voor de rentabiliteit en dat is de productie per levensdag. Dat heeft een direct verband met het liggedrag van de koeien, want hoe langer een koe dagelijks kan liggen, hoe hoger de melkproductie. De vuistregel daarvoor is zo’n 1,5 tot 2,0 kg hogere melkproductie per uur dat een koe dagelijks langer kan liggen. Wie de gemiddelde ligtijd van zijn koeien weet te verhogen van 11 naar 13 uur per dag, kan dus rekenen op een productieverhoging van 3,0 tot 4,0 kg per koe per dag. En dat is nog niet alles, want naast de hogere productie worden de klauwen en gewrichten ontlast door de verlengde rustfase, wat een positief effect heeft op de levensduur.

De stap om het ligcomfort te verbeteren, heeft dus een beduidend hogere “Return on Investment” dan meestal wordt aangenomen. Op dat punt zijn al onze experts het eens en ook verder hebben ze globaal dezelfde ideeën en streven zij vergelijkbare doelen na. Als we het hebben over experts, dan bedoelen we daarmee Jehannes Bottema, CEO van het Nederlandse bedrijf Spinder, en Jens Christian Hertel, CEO van het Deense bedrijf Cow-Welfare. De derde specialist in ons gezelschap is Robert Nugteren, Engineering Manager van het Canadese bedrijf Promat Inc. De drie bedrijven beconcurreren elkaar weliswaar met hun productenpakket, toch zijn er veel parallellen in hun visies. Allemaal stellen ze hoge eisen aan hun producten en willen ze dat die lang meegaan en duurzaam zijn, waardoor ze zich elk tot de wat duurdere aanbieders in hun segment beschouwen. Daarnaast produceren ze allemaal op voorraad, zodat voor elk product een echt korte levertijd bestaat, zelfs als het om grotere projecten gaat. Ze vinden het ook belangrijk, dat de productie en de technische know-how zich op één locatie bevinden, zodat er korte communicatielijnen zijn bij de ontwikkeling en  optimalisatie van hun productenpakket. Op het eerste gezicht lijkt dat misschien niet zo spectaculair, maar dat zijn beslist factoren, die naast een competent advies, niet alleen zorgen voor een hogere prijs, maar tevens erg belangrijk zijn voor klanten. U vermoedt het waarschijnlijk al, bij zoveel overeenkomstigheden, zijn ook de uitdagingen identiek. Nugteren benoemt dat als volgt: ’We maken producten voor koeien en hun welzijn, die wij verkopen moeten aan mensen.

Wie op een stoel in de stal gaat zitten, ziet snel dat de koeien hun eigen verhaal vertellen. Net zoals de stal en de boer hun eigen verhaal hebben.

Daarbij zit het verschil vaak in de details.’ Een voorbeeld voor zijn uitspraak is, dat veel klanten de bekende test doen van het op de knieën vallen, maar daarbij niet het onderscheid kunnen maken tussen een hoogwaardige en een minderwaardige matras, simpelweg omdat ze veel lichter zijn dan een gemiddelde koe in de stal.

Perfecte oplossing

Natuurlijk willen we graag weten wat de perfecte oplossing is, want dat is niet alleen interessant voor ons, maar ook voor degenen die wellicht op het punt staan op dit gebied te investeren. ’De vraag die we ons moeten stellen, is voor wie  de oplossing perfect moet zijn,’ neemt Hertel  het woord. ’Voor de koe is een royaal ligoppervlak op een zachte bodem met een goede grip met afstand het beste. Daarom wordt bij ons in Denemarken veel gebouwd met diepe zandboxen, die wel als nadeel hebben, dat het meer werk is en meer slijtage van materiaal geeft.’ Bottema vult daarbij aan: ‘We moeten altijd per bedrijf bekijken wat de beste oplossing is. Daarbij moeten we uitzoeken welk instrooimateriaal überhaupt voorhanden is tegen een fatsoenlijke prijs, maar ook wie het dagelijkse werk doet en hoe dat gedaan wordt. Dan kan het zijn dat een waterbed voor het ligcomfort de op-één-na beste oplossing is, maar voor de veehouder op basis van de arbeidsverlichting de enige juiste optie is.’ Bij alle drie specialisten valt hetzelfde credo te beluisteren: ‘De perfecte oplossing bestaat niet.’ Uiteindelijk moet voor elke klant een passende oplossing worden gevonden, zodat het diercomfort zo goed mogelijk is en de ligtijden verhoogd kunnen worden. Er moet ook altijd rekening mee worden gehouden, dat elke kleine verbetering van de omstandigheden al impact heeft op het geheel. Dat geldt vooral bij renovatie. 

Ligtijd verlengen

Om langere ligtijden te bereiken kan gedraaid worden aan twee schroeven. Ten eerste aan de techniek en apparatuur, ten tweede aan het algemene management op het bedrijf. ‘Voordat we iets veranderen, moeten we de tijd nemen om de koeien te observeren. Wie op een stoel in de stal gaat zitten, ziet snel dat de koeien hun eigen verhaal vertellen. Net als de stal en de boer hun verhaal hebben. Vandaaruit moeten we doorgaan met ontwikkelen,‘ verklaart Nugteren zijn werkwijze. Als we het over techniek hebben, gaat het over algemene zaken die bekeken moeten worden. Hoelang de koeien bijvoorbeeld staan in de boxen voordat ze gaan liggen, of hoe ze zich gedragen bij het opstaan. Ook de vervuilingsgraad achterin de box geeft uitsluitsel of de koeien recht liggen of dat wellicht bijvoorbeeld de schoftboom moet worden aangepast. De box moet namelijk schoon blijven, enerzijds  om de hygiëne hoog te houden en anderzijds om zo min mogelijk werk te hebben. ‘Het is echter niet voldoende om alleen naar de techniek te kijken; om langere ligtijden te bereiken, moet de zwakste schakel in de ketting opgespoord worden. Dat kunnen bijvoorbeeld ook te lange melktijden of overbezetting zijn. Het is noodzakelijk om te begrijpen dat het maximum niet altijd het optimum is, want met elke koe die teveel in de stal is, daalt de ligtijd van het hele koppel,‘ zegt Bottema, die aangeeft, dat buiten de voedings- en melktijden ongeveer 80% van het koppel moet liggen om een zo hoog mogelijke productiviteit te bereiken. 

Verschillen in detail

Zoals hierboven al is beschreven, gaat het bij de drie bedrijven om aanbieders van hoogwaardige producten; als het gaat om ligproducten, zijn dat boxafscheidingen en matrassen. Hierop volgend willen we een korte blik werpen op het specifieke aanbod, waarbij de verschillen slechts in de details zitten. Cow-Welfare is bijvoorbeeld gespecialiseerd in flexibele boxafscheidingen. ‘Het bijzondere is, dat de afscheidingen achter open zijn, zodat de koeien kunnen profiteren van de vrijheid voor de kop om de laatste passen zijwaarts uit de box te maken, waardoor minder instrooimateriaal uit de box gesleept wordt,‘ verklaart Hertel het concept. Als matras raadt Hertel een latexmatras aan, die een helling van 3,6% heeft en onder de knieën zachter is en achteraan optimale grip biedt aan de achterbenen. Een vergelijkbaar basisconcept heeft de mat van Promat, die ook twee verschillende zones heeft. Het zachte kniedeel bestaat daarbij uit een speciaal schuim. Nugteren vergelijkt een goede ligbox graag met een boxspringbed, waarvoor comfort heel belangrijk is. Verder heeft Promat verschillende oplossingen voor speciale afdelingen zoals afkalfboxen of boxen voor showkoeien.

Spinder heeft veel ervaring op het gebied van waterbedden en verwijst naar een klantenbestand van meer dan 1500 bedrijven, die deze hebben. Daarnaast heeft ze een groot aanbod aan boxafscheidingen, waaronder ook een hybridemodel, de Fitbox. De Fitbox is een combinatie van massieve glasvezelstaven (3 cm), met een verbinding aan de achterkant alsmede klemmen van staal. Interessant zijn ook de gegolfde schoftbomen, die als functie hebben, dat de koeien rechter gaan liggen.